TBVĐ- Một vết thương được chăm sóc y tế càng tốt thì càng tránh được sẹo hoặc là làm sẹo càng mờ.
Với bất cứ tổn thương da nào, hầu như cũng để lại sẹo. Sẹo có thể là lồi (phì đại), có thể là lõm hay còn gọi là sẹo teo (thường để lại do mụn trứng cá nặng).
Rửa và khử trùng vết thương
Cách đơn giản là rửa vết thương bằng nước sạch. Tốt hơn nữa có thể rửa bằng nước muối sinh lý tiệt trùng (sterile isotonische Kochsalzlösung). Để loại bỏ các chất bẩn có thể sử dụng miếng rửa vết thương (Wundreinigungstücher), gạc (Verbandmull), không được dùng giấy hoặc bông (Watt). Nếu vết thương có nguy cơ nhiễm trùng và rất bẩn, có thể sử dụng chất khử trùng không chứa cồn để tránh nguy cơ bỏng rát vết thương.
Với vết thương sâu không dùng Octenisept, Octenilin,…; Phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ không dùng Serasept, Lavanid, Lavasorb,… Ngoài ra, có thể dùng Braunol, Braunovidon, Betaisodona,… dưới dạng mỡ, gel, dung dịch – có tác dụng đối với nhiễm khuẩn, nấm, … Tuy nhiên với bệnh nhân cường tuyết giáp thì không được áp dụng. Cũng không dùng cho phụ nữ mang thai, nuôi con bú và trẻ em dưới 6 tháng.
Băng và chăm sóc vết thương ra sao?
Với các vết xước nhỏ chỉ cần sử dụng băng dán thông thường (Pflasterverband) hoặc là các băng không thấm nước (Wasserdichter Wunderband, ví dụ: DracoPor Hansaplast Aqua protect, Hydrofilm, Opsite PostOP, …) và không cần tới băng dán có chất khử trùng hoặc là kháng sinh. Các sản phẩm băng vết thương có chứa chất ẩm (ví dụ: Aquacel AG, Cutimed/Cutisorb, DracoHydro, Hydrocol, Hydrosorb, Suprasorb, Urgotüll S, Varihesive, …) không chỉ phù hợp với vết thương nhỏ mà còn là lựa chọn đầu tiên cho các vết thương lớn và ẩm vì có khả năng làm mát và hút dịch.
Các Wund- und Heilsalbe (Các mỡ chăm sóc và chữa trị vết thương, ví dụ: Betaiosodona Salbe, Bepanthen Antiseptische Wundcreme, Mirfulan Wund- und Heilsalbe, Brand-& Wundgel, … ) chủ yếu dành cho các vết thương ở bề mặt, kín và nhỏ. Một số thảo dược như Arnikablüten, Kamillenblüten, Ringelblumenblüten, Johanniskraut và Eichenrinde đã được dùng để chăm sóc vết thương từ lâu đời. Tuy nhiên các chất chiết thảo dược cần hạn chế áp dụng cho các vết thương hở. Bởi vì cần lưu ý tới các chất có nguy cơ cao gây dị ứng ở trong Arnika và Kamille chẳng hạn.
Phòng tránh sẹo hữu hiệu
Cách tốt nhất để tránh sẹo do mụn trứng cá hoặc thủy đậu là chữa trị bệnh đúng cách và kịp thời. Với các vết thương sâu như là bỏng thì cần phải được điều trị ngoại khoa sớm. Vết sẹo mới cần phải tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời để tránh sẹo thâm. Ngoài ra nên giảm hoạt động thể thao trong tuần đầu sau khi bị chấn thương để vết sẹo không bị co kéo. Nếu có cơ địa sẹo lồi, nên từ bỏ xỏ lỗ tai.
Việc phòng tránh sẹo cần phải thực hiện chăm sóc da một cách kiên trì và lâu dài tới vài tháng. Chỉ nên bắt đầu khi miệng vết thương lành, sớm nhất là 14 ngày sau chấn thương, nhưng cũng phải đủ sớm, tốt nhất là trong tuần đầu sau khi lành vết thương. Với các vết sẹo cũ mà kiên trì chăm sóc thì cũng có hi vọng làm sẹo mờ đi đôi chút.
Để tránh sẹo lồi, có thể sử dụng các gel chống sẹo có chứa Silicon (ví dụ: Strataderm Narbengel aus Silicon, Dermatix Ultra, …) hoặc là chất chiết xuất từ củ hành tây (ví dụ: Contractubex® Narbengel), mỗi ngày 1-3 lần bôi và massage, kéo dài trong vài tháng. Biện pháp tiêm cortisone vào sẹo ở bụng cũng giúp giảm sẹo lồi. Với các vết thương lớn và sâu (như bỏng, phẫu thuật) thì có những liệu pháp tại phòng khám, bệnh viện như là phẫu thuật chỉnh hình, băng ép (Druckverbände/ Kompressionsbandagen), áp lạnh, laser, mài (Dermabrasion) … sẽ làm phẳng và giảm các sẹo lồi.
THỊ THU HÀ NGUYỄN*
* Tác giả là Thạc sĩ Công nghệ Y sinh, Dược sĩ (Apothekerin in der Sittardsberg Apotheke, Duisburg, Deutschland)