Chỉ số thống kê chung Richtsatzsammlung
Trong mọi ngạch kinh doanh, Sở Tài chính đều đưa ra chỉ số thống kê chung. Có nghĩa, kết quả thuế của công ty này được so sánh với kết quả của các công ty khác cùng ngạch, theo từng chỉ tiêu, tập hợp lại thành bảng thống kê. Mỗi ngạch đều có một định mức riêng. Hàng năm, Bộ Tài chính Liên bang kiểm tra, “niên hoá” các định mức này và xuất bản trong quyển “Richtsatzsammlung” dựa trên phân tích số liệu mà các công ty nộp cho Sở Tài chính. Theo đó, chẳng hạn trong năm 2015, lãi suất gộp trước thuế của nhiếp ảnh gia bằng 33% doanh thu, những người làm dịch vụ mai táng bằng 31%, trường dạy lái 26%, kính mắt 23%. Nếu một doanh nghiệp có lãi suất thấp hơn, sẽ bị nghi ngờ gian lận doanh thu và bị kiểm tra gắt gao. Các nhân viên kiểm tra sẽ sử dụng tất cả phương tiện kiểm tra mà họ có. Sở Tài chính đã phát triển một phần mềm chứa nhiều chương trình kiểm tra tự động, trong đó áp dụng phương pháp toán thống kê cho riêng từng ngạch.
Phần mềm kiểm tra và nỗi oan gia
Nhân viên kiểm tra thuế chỉ cần cắm đĩa CD-ROM chứa dữ liệu thuế của công ty vào laptop, mở phần mềm và đợi máy tính kiểm tra xem có bất thường nào không. Cách làm này tiện lợi và hợp lý, nhưng đang gặp nhiều tranh cãi từ các chuyên gia. Một phương pháp hay được sử dụng là kiểm tra chi bình phương “Chi-Quadrat- Test”, giúp tìm ra điểm khả nghi, khi một con số nào đó xuất hiện nhiều hơn giả thiết thống kê. Đó có thể là một dấu hiệu cho thấy những con số này bị gian lận, do mỗi người đều có thói quen sử dụng một số chữ số thường xuyên. Phương pháp “Chi-Quadrat- Test” giúp phát hiện ra các công ty điều chỉnh dữ liệu thuế, chẳng hạn nhập dữ liệu doanh thu thấp hơn để trốn thuế. Tuy nhiên, không thể khẳng định 100%, nên rất có thể gây oan gia. Ví dụ một trường hợp, sở tài chính kiểm tra thuế một cửa hàng làm đầu, kết quả kiểm tra chi bình phương cho thấy khả năng gian lận cao, do trong sổ sách xuất hiện nhiều doanh thu có số 0, 1, 4 và 5. Từ đó, nhân viên kiểm tra tự ấn định doanh thu năm thêm 3000 Euro. Bất bình, chủ cửa hàng viện đến Tòa án Tài chính Rheinland-Pfalz và thắng kiện. Tòa lập luận, kết quả của “Chi-Quadrat-Test” không phải bằng chứng (án số: 2 K 1277/10). Thông qua bảng giá của cửa hàng có thể thấy các số 0, 1, 4, 5 chắc chắn phải xuất hiện nhiều lần. Ví dụ: cắt tóc 15 Euro, nhuộm 46,50 Euro. Trong các trường hợp khác, kết quả cũng dễ nhầm lẫn. Trong bán lẻ, việc xuất hiện số 9 thường xuyên hoàn toàn dễ hiểu do nhiều giá sản phẩm kết thúc bằng số này. “Chi-Quadrat-Test” bị chỉ trích vì không xem xét những điểm đặc biệt của từng ngành. Chương trình này chỉ có tác dụng tìm ra dấu hiệu bất thường. Khi đó, nhiệm vụ của các nhân viên kiểm tra thuế là tìm ra bằng chứng chứng minh gian lận, không được dựa vào kết quả của máy tính.
Một chương trình cũng gặp nhiều tranh cãi như “Chi-Quadrat- Test” là so sánh theo thứ tự thời gian Zeitreihenvergleich. Khi đó, các nhân viên thuế tính tỷ lệ tương quan giữa hàng mua vào và doanh thu trong một tuần, rồi so sánh giữa các tuần với nhau, dựa trên giả thiết: Tương quan giữa hai giá trị phải ổn định tương đối. Nếu không, có thể do gian lận. Từ đó, sở tài chính khi kiểm tra một công ty sản xuất bia tươi tại Köln, nhân viên kiểm tra thuế đã áp dụng chương trình này và phát hiện giá trị chênh nhau quá lớn. Trong tuần thứ 10, doanh thu công ty lên đến 1755% lượng hàng hóa mua vào. Trước đó một tuần, giá trị này chỉ là 111%. Qua đó, thuế vụ khẳng định chủ cửa hàng không nhập đủ doanh thu tuần thứ 9 và một số tuần trước đó nên truy thu 89.000 Euro tiền thuế. Chủ cửa hàng viện đến tòa và thắng kiện. Tòa giải thích, trong tuần 9 và 10 của năm diễn ra Lễ hội hóa trang. Vào dịp này, người dân uống rất nhiều bia nên doanh thu tăng mạnh. Trong tuần 9 doanh thu chỉ 111%, do ngay trước khi diễn ra lễ hội, chủ cửa hàng đã mua một lượng hàng lớn, chẳng hạn 2500 lít bia để dùng cho ngày Thứ Tư Lễ Tro Aschermittwoch. Ngược lại, vào tuần sau đó, chủ cửa hàng gần như không mua thêm gì nhưng lại bán được nhiều hàng, doanh thu cao nên mới có giá trị 1755%. Theo lập luận của tòa, tính toán của nhân viên thuế vô giá trị (án số: 6 K 3954/07).
Kết luận: Bất kể mua món ăn thử nghiệm, so sánh ngành nghề, dùng phần mềm kiểm tra hay tự tính toán, những điểm bất thường chưa phải bằng chứng trốn thuế, mà chỉ là ngờ vực. Nhân viên kiểm tra phải tìm ra các bằng chứng chứng minh nghi ngờ đó. Vì vậy, các doanh nghiệp minh bạch không cần lo sợ, trừ khi khai thuế cẩu thả. Chẳng hạn, sau khi nhận thấy có dấu hiệu ngờ vực, nhân viên thuế chứng minh được công ty không ghi đầy đủ khoản tiền mặt đóng vào và rút ra từ tài khoản, tòa sẽ đứng về phía nhân viên thuế. Vì vậy, cách tốt nhất để tránh bị truy thu thuế vô lý là làm sổ sách kế toán chính xác.
(còn tiếp)
Trần Trúc Quỳnh (tổng hợp)
